"අතුර" බලන්නට ඉඳුරුවට යමු
කැලණි ගං මෝදරින් ගමන් ආරම්භ කළ අපගේ රට වටා ගවේෂණ චාරිකාව දැන් මාදු ගඟට ළඟා වෙලා. ඒ කියන්නෙ ගාලු දිස්‌ත්‍රික්‌කයේ බලපිටිය. පසුගිය ඉරිදා අපි කඳවුරු බැන්දෙ බෙන්තොට, නැතිනම් බෙන්තර ගං මෝයෙ. එතැන් සිට මුහුදු ඉම දිගේ ගාලු දිසාවෙ තවත් දකුණට යනවිට අපට හමුවන්නෙ ඉඳුරුව. වෙන බොහෝ තැන් වගේම ඉඳුරුවත් ධීවර කාර්මිකයන් විශාල ප්‍රමාණයක්‌ දිවිගෙවන ප්‍රදේශයක්‌. ඉඳුරුව මහඉඳුරුව ප්‍රදේශ ඊට අමතරව තවත් කර්මාන්තයකට ප්‍රකටයි. ඒ පොල් රා කර්මාන්තයට.
මේ නිසා මෙහි අප කතා කළ යුතු තවත් වැදගත් ඒ වගේම ප්‍රකට දෙයක්‌ හමුවෙනවා. ඒ තමයි "අතුර" අවදානම් වැඩක්‌ කරන විට "අතුරෙ යනවා වගේ වැඩක්‌" යෑයි සමාජයේ උපහැරණයක්‌ තියෙනවා. ඒ කියන්නෙ "අතුරේ යැම" මහත් අවදානම් වැඩක්‌. රා කර්මාන්තයේදී "මල් මදින්නා" ගහෙන් ගහකට මාරුවෙන්නෙ පොල් කරටි දෙකක්‌ අතර බැඳ තබන ලනු පොටවල් ආධාරයෙන්. දෙකකුල් තබමින් එක ලනු පොටක යන අතරතුර ඊට ඉහලින් ඇති ලණු පොටේ අත්වාරුවෙන් ගමන් ගන්නේ රා එකතු කරන (ලබු) කැට, මල් පිහිය, මල තලන උපකරණ, මලට බඳින බෙහෙත් පොට්‌ටනි යනාදියත් තමන්ගේ ඉනවටා එල්ලාගෙන. මෙවන් අතුරක්‌ ගස්‌ දහය දොළහ සිට විස්‌ස පමණ දක්‌වා ජාලයක්‌ සේ බැඳීමත් ගස්‌ කරුවන්ට මහත් පහසුවක්‌. එක පොල්ගහකට නැගල ගස්‌ ගණනාවක ගිහිං තමයි බිමට බහින්නෙ. ඉතින්, අතුර බලන්න ඉඳුරුවට යන්න. රට වටා යන ගමනේදී අපි අතුරේ යන්නන් ගැනත් සොයන්න බලන්න අමතක කළේ නැහැ. පානදුර, පින්වත්ත, වාද්දුව, මග්ගොන, පයාගල ප්‍රදේශවලත් අතුරෙ යැම සිදුවෙනවා. ඒත් ඒ කතාන්දරයට ප්‍රකට තැන හමුවෙනතුරු අපි "අතුර" ගැන කතා කළේ නැහැ. මේ රස්‌සාව නම් මුහුදෙ යනවටත් වඩා "අවදානම්" කොහොම වුනත් ඉඳුරුවට ආපු මේ රා කර්මාන්තය ලන්දේසි යුගය දක්‌වා යන අතීතයක්‌ ඇති දෙයක්‌.
කොස්‌ගොඩ කැස්‌බෑවන්
ඉඳුරුව වගේම ඊට යාබද කොස්‌ගොඩත් සංචාරක පුරවරයක්‌. ඒත්, කොස්‌ගොඩ ගැන කතා කරන විට අපට මතක්‌ වෙන සුවිශේෂ දෙයක්‌ තියෙනවා. ඒ තමයි කැස්‌බෑවෝ දකුණු මුහුදු තීරයේ කැස්‌බෑවන්ගේ බිත්තර කැදලි බිම් මුලින්ම අපට හමුවෙන්නෙ ඉඳුරුව හා කොස්‌ගොඩ ප්‍රදේශවලින්. ඒ හින්දම මේ ප්‍රදේශවල කැස්‌බෑ සංරක්‍ෂණ මධ්‍යස්‌ථාන රැසක්‌ පිහිටල තියෙනවා. කැස්‌බෑවන් මසට මැරීමත්, උන්ගේ බිත්තර ආහාර සඳහා පැහැර ගැනීමත් ජයටම සිදුවූ මෙම ප්‍රදේශ දැන් කැස්‌බෑ සංරක්‍ෂණය සඳහා පුළුල් වැඩ කොටසක්‌ කරන ප්‍රදේශ බවට පත්වෙලා. රජයේ අධීක්‍ෂණය යටතේ මේ කටයුතු තරමක්‌ හොඳට සිදුවෙනවා. මේ සංරක්‍ෂණ මධ්‍යස්‌ථාන දැන් දෙස්‌ විදෙස්‌ සංචාරකයන් අතරත් ජනප්‍රිය වෙලා.
බිත්තර දැමීම සඳහා ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළ තීරයට කැස්‌බෑවන් විශේෂ 5 ක්‌ එනවා. ඒ අතරින් අපි කතා කළ ඉඳුරුව වෙරළට කොළ කැස්‌බෑවා, ගල් කැස්‌බෑවා, දාර කැස්‌බෑවා යන විශේෂ ප්‍රධාන වශයෙන් පැමිණෙන අතර, යාබද කොස්‌ගොඩ වෙරළට ඊට අමතරව ඔළුගෙඩි කැස්‌බෑවා සහ පොතු කැස්‌බෑවාත් පැමිණෙනවා. ඒ කියන්නෙ කොස්‌ගොඩ, කැස්‌බෑවන් පස්‌දෙනාම පැමිණෙන සුවිශේෂ වෙරළ තීරයක්‌. බලපිටියට එන ගමනේදී කොස්‌ගොඩ වෙරළටත් පා තබන්න ලැබීම අපට ලැබුණු හැබෑම වාසනාවක්‌.
ගනේගොඩැල්ල රජමහා විහාරය
බලපිටිය ප්‍රදේශය ගැන කතා කරන විට අපට දේව පතිරාජ ඇමැතියා ගැන සඳහන් නොකර මෙහි සංචාරය කරන්න බැහැ. මන්ද බලපිටිය නම හැදීමත් ඔහුටම සම්බන්ධ බවට කියන නිසා. දඹදෙණි යුගයේ දෙවැනි පණ්‌ඩිත පරාක්‍රමබාහු රජුගේ අගමැතිවරයා වූ දේවපතිරාජයන් කළ විහාරාම රැසක්‌ කොස්‌ගොඩ අහුන්ගල්ල බලපිටිය ප්‍රදේශවල තියෙනවා. කොස්‌ගොඩ ගනේගොඩැල්ල රජමහා විහාරයත් එවන් ස්‌ථානයක්‌. ඔහුගේ අනුග්‍රහය මත ලියෑවුණා යෑයි කියන අනෝමදස්‌සී හිමියින් විසින් රචිත "පූජාවලියත්" වේදේහ හාමුදුරුවන් විසින් රචිත සිදත් සඟරාවත් ලියෑවුණු පුණ්‍යභූමිය වන්නේ මෙම ගනේගොඩැල්ල විහාරය බවට ජනප්‍රවාදයක්‌ තියෙනවා. ඉතිං ඒ නිසාම අපිත් මේ පිං බිමට ගොඩවැදුණා. ඒ වගේම තායිලන්තයේ වෝන් චෛත්‍ය කෝන් රජකුමරු විසින් මුල්ගල තබා බලපිටියේ හිටපු මන්ත්‍රී ඉයන් සොයිසා ගේ ධන පරිත්‍යාගයෙන් නිර්මාණය වුනු සුවිශේෂ ශ්වේත බුදුපිළිම වහන්සේත් මෙහිදී අප නමස්‌කාර කළා.
මේ ගමනේදී කොස්‌ගොඩ ගනේගොඩැල්ල පිහිටි දේවපතිරාජ ඇමැතියන්ගේ සොහොන සොයා ගත කළ කාලය අපට ඵලක්‌ නොවුයේ ඒ තැන සොයාගන්නට අපට නොහැකි වූ නිසා.
අහුන්ගල්ල සිරි සුදර්ශනාරාමයේ මැටි බදාම තොරණ
කොස්‌ගොඩින් අහුන්ගල්ලට ගිය අපට අහුන්ගල්ලේ ගුරුතුමා නොහොත් වලිමුනි අර්නෝලිස්‌ මැන්දිස්‌ අබේසේකරයන් ගැන තොරතුරක්‌ දැනගන්නට ලැබුණා. ලංකාවේ ප්‍රථම පංචාග ලිතේ ආදි කර්තෘවරයා වන්නේ මෙම ගුරුතුමා. 1854 දී මුද්‍රණාද්වරයෙන් එළිදුටු එම ලිත අපේ ලේඛන ඉතිහාසයට එක්‌වෙනවා. ගාලුපාර අද්දර පිහිටි ඔහුගේ සොහොන අද විශාල ඇහැටු ගසකින් වැහී ගිහින් තියෙන්නේ ඔහුගේ අනාවැකියකට අනුවලු. ඉන්පසු අපගේ සංචාරයේ මොහොතක්‌ ගත කළේ අහුන්ගල්ල වැලිකන්ද ශ්‍රී සුදර්ශනාරාමයේ. අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ මහ නිකායේ මූලස්‌ථානය වන මෙම වෙහෙරේ වසර 200 ක්‌ තරම් පැරණි අලංකාර මැටි බදාම තොරණක්‌ තියෙනවා. අඩි 35 ක්‌ පමණ උස වන මෙය සංරක්‍ෂණය කළයුතු සහ දැකබලාගත යුතුම කලා නිර්මාණයක්‌. මුහුදුබඩ පෙදෙස්‌ ආක්‍රමණිකයන්ට ගොදුරුව පැවති බවට වන හොඳම සාධකයත් මේ තොරණේදී අපට දැකගන්නට ලැබුණා. ඒ ලන්දේසි හෝ ඉංග්‍රීසි ධජ සලකුණත්.
අමරපුර නිකාය බිහිවූ බලපිටිය අම්බරුක්‌ඛාරාමය
අහුන්ගල්ලෙන් බලපිටියට පා නඟන අපට තවත් වැදගත් විහාරයක්‌ මුණ ගැහෙනවා. ඒ තමයි අඹගහපිටිය අම්බරුක්‌ඛාරාමය. මේ අමරපුර නිකාය බිහිකළ විහාරය. මෙහි නිර්මාතෘ වරයාණන් වහන්සේ වැලිතර ඥdනවිමලතිස්‌ස හාමුදුරුවෝ. වැලිවිට ශ්‍රී සරණංකර සංඝරාජ හිමියන්ගේ අපවත්වීමෙන් අනතුරුව මතුවූ නිකාය ප්‍රශ්නයක්‌ මත මෙම හිමියන් බුරුමයෙන් වැඩිදුර අධ්‍යාපනය හදාරා 1803 වසරේදී ලංකාවට පැමිණ අමරපුර නිකාය බිහිකළ බව කියන්නේ. අඹගහපිටිය සහබන්දු මුදලිගේ උදව් ඇතිව මුදලිවරයාගේ වලව්ව විහාරස්‌ථානයක්‌ බවට පිදුම් ලබමින්. ඒ අඹගහපිටිය වලව්ව අද අම්බරුක්‌ඛාරාමයයි. අපගේ ගමනේදී අප මේ වැදගත් බෞද්ධ මධ්‍යස්‌ථානයටත් ගොඩවී යන්න අමතක කළේ නැහැ.
මාදු ගඟ
අද අප කඳවුරු බඳින මාදු ගඟ මෙරට සුවිශේෂී පරිසර නිකේතනයකි. ජාත්‍යන්තර සැළකිල්ල ලබන තෙත් බිමකි. ජාත්‍යන්තර රැම්සා තෙත්බිම් නාමාවලියට එක්‌වූ ශ්‍රී ලංකාවේ තෙවැනි තෙත්බිම වන මෙය, පාරිසරික, සමාජීය, ඓතිහාසික හා සංස්‌කෘතික වැදගත්කම් රැසක්‌ උරුම කර ගනිමින් බලපිටිය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් පැතිර පවතී.
අතීතයේදී මාදු ගඟ වැලි ගඟයි. බලපිටිය, වැලිතොටයි. 13 වැනි ශත වර්ෂයේදී මෙරටට එල්ල වු කේරළ ආක්‍රමණයන් සඳහා නොබියව සේනාව මෙහෙය වූ දෙවැනි පරාක්‍රමබාහු රජුගේ අග්‍රමැතිවරයා වූ දේව ප්‍රතිරාජ ඇමැතියා බලපිටියේදී කේරළයෙන් පැමිණ ගොඩබට චන්ද්‍රබානුගේ හමුදාව පරාජය කිරීමට කඳවුරු බැඳි පෙදෙස බලපිටිය බවට පත්වීලු. වැලි ගඟ මාදු ගඟ බවට පත්ව ඇත්තේ මාදුව ඇතුළු දූපත් හේතුවෙනි.
මාදු ගඟ අභය භූමියකි. එසේම කළපු හා මිරිදිය වශයෙන් වන පාරම්පරික ධීවර කර්මාන්තයේ නිජබිමකි. මෙහි පැහැදිලිව හඳුනාගෙන නම්කර ඇති දූපත් ගණන 36 කි. අක්‌කර 100 ක්‌ තරම් විශාල මා-දුව විශාලතම දූපතයි.
වනගල්මං දූව, කොත්දූව, දික්‌දූව, මීමාදූව, හොන්දූව, දිමිදූව, එරවන දූව, නයිදූව, මුවන් දූව, වෙරළ දූව, ගල්මංදූව. කටුදූව, මඩදූව, ගෝන දූව, තීනිය දූව, සතපහ දූව අනෙකුත් ප්‍රකට දූපත්ය.
මාගල ඇළ, ලේනගල ඇළ, උණගස්‌වල ඇළ, සීනිගොඩ ඇළ වැනි කරන්දෙණිය ප්‍රදේශයෙන් පටන් ගන්නා ජල දහරා මාදු ගඟේ පෝෂණ ඇළ මාර්ගවේ. මාදු ගඟ අභයභූමිය හෙක්‌ටයාර් 915 කි. එහි ජලතලය හෙක්‌ටයාර් 770 ක්‌ නොහොත් අක්‌කර 1925 කි. 2006 ජුලි මස 17 වැනිදා මෙය අභයභූමියක්‌ වශයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර රැම්සා තෙත්බිමක්‌ බවට පත්වූයේ 2004 පෙබරවාරි මස 25 වැනිදාය.
මාදු ගඟ ඝනව වැඩුණු කඩොලානවලින් සමන්විත ඉවුරුවලින් යුක්‌තය. ඇතැම් තැන්වල කඩොලාන අඳුරු ගුහා අතරින් රිංගා බෝට්‌ටුවක, ඔරුවක නැගී මාදු ගඟේ අසිරිය විඳගත හැකිය. මෙහි ශාක විවිධත්වය හා වනසතුන්ගේ විවිධත්වය ඉතා ඉහළ මට්‌ටමක පවතී. මාදු ගඟේදී හමුවන "රතමිල්ල ශාකය ලංකාවේ ඉතාමත් දුලබ කඩොලාන ශාකයකි. එය මෙහිදී හා ආශ්‍රිත ස්‌ථාන කිහිපයකදී පමණක්‌ හමුවේ. මෙහිදී කඩොල් විශේෂ 14 ක්‌ හමුවේ. ශාක විශේෂ 302 ක්‌ මාදු ගඟේ ඇති බවට හඳුනාගෙන ඇත. කිරල, මහකඩොල්, මල් කඩොල්, පුංකණ්‌ඩ, ගොඩකිරල, ගිං පොල්, කැරං කොකු වැනි ශාක මෙහි බහුලය.
තෙත්බිම් පරිසරයක්‌ වන මෙහි කළපු හා මිරිදිය මත්ස්‍ය විශේෂ, ඉස්‌සන් ඇතුළු ජලජ උරගයින්ද රැසක්‌ වෙති. කිඹුලන්ද මෙහිදී හමුවේ. ජලජ කුරුල්ලන් රැසක වාසභූමිය වන මාදු ගඟ, තෙත්බිම් ආශ්‍රිත උරගයන් හා ක්‍ෂීරපායින්ගේද වැදගත් වාසස්‌ථානයකි.
මාදු ගඟ ගැන කතාකරන විට මෙහි ඇති කොත්දූවත්, එම විහාරයත් අපට කිසිසේත් අමතක කළ නොහැකිය. කොත්දූව නම සෑදි ඇත්තේද මෙම විහාරය නිසාය. මෙහිදී ඔෆිසර සංදේශය රචනාවී ඇති බව කියනු ලබන අතර, ඉංග්‍රීසි ආක්‍රමණය සිදුවු අවස්‌ථාවේදී ශ්‍රී දන්ත ධාතූන් වහන්සේගේ ආරක්‍ෂාව පිණිස මෙම කොත්දූවද භාවිතා කරන ලද බව කියනු ලැබේ. නිහඬ, නිසල, රමණීය, තැනෙක පිහිටා ඇති මාදු ගඟේ කොත්දූව මාදු ගඟටම අසිරියකි. සුන්දරත්වයේ හා ජෛවවිවිධත්වයේ, මෙන්ම ආගමික හා සංස්‌කෘතික ප්‍රබෝධයේ තෝතැන්නක්‌ වූ මාදු ගඟේ සංචාරයද අපගේ රටවටා ගවේෂණ චාරිකාවට මහත් අත්දැකීමක්‌ කර ගනිමින් අද අප බලපිටියෙන් සමුගන්නේ දකුණ ලක තවත් ආගමික සංස්‌කෘතික ප්‍රබෝධයේ සලකුණක්‌ වන් තැනෙක කඳවුරු බඳිනු රිසියෙනි. ඒ, ගෙඳවානගල අභය භූමිය පිහිටි අම්බලන්ගොඩයි.
බලපිටිය ගැන තවත් වැදගත් තොරතුරු ලබන ඉරිදාත් අපි කතා කරනවා.
ජගත් කණහැරආරච්චි
ඉන්ද්‍රජිත් සුබසිංහ
වාසල සේනාරත්න
http://www.divaina.com/2010/12/05/nimna05.html
0 comments:
Post a Comment